راهکارهای تحقق جهاد اقتصادی
مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای همواره به موضوع پیشرفت کشور توجهی ویژه داشته و دارند . نام گذاری سالها در اوایل هر سال نشان دهنده انتظاراتی است که مقام عظمای ولایت از دستگاههای دولتی ، مسئولان کشور و مردم داشته و دارند . همچنین اصلی ترین نیاز کشور را در شروع هر سال با نامگذاری آن سال مشخص می کنند .
از سال 1373 مقام معظم رهبری متناسب با رخدادهای سال جدید ، اولویت های مهم و مورد توجه را در ابتدای سال ، با بیان رهنمودهایی برای مسئولان کشور ، گروه ها و مردم مشخص کرده اند ، تا همه گروه ها و جریان ها در یکپارچه کردن و ایجاد انسجام جهت دست یابی به اهداف مورد نظر و پیشبرد بهتر امور کشور نقش خود را به نحو احسن ایفا نمایند .
از سال 1373 تاکنون مقام معظم رهبری ، سال ها را بدین ترتیب نامگذاری نموده اند :
- سال 1373 : وجدان کاری ، انضباط اجتماعی
- سال 1374 : انضباط اقتصادی و مالی
- سال 1375 : کار سازنده
- سال 1376 : صرفه جویی
- سال 1377 : پرهیز از اسراف و رعایت صرفه جویی
- سال 1378 : سال امام خمینی (ره)
- سال 1379 : سال امیرالمؤمنین حضرت علی (ع)
- سال 1380 : رفتار علوی
- سال 1381 : سال عزت و افتخار حسینی (ع)
- سال 1382 : سال نهضت خدمت گذاری
- سال 1383 : سال پاسخگویی سه قوه به ملت ایران
- سال 1384 : همبستگی و مشارکت عمومی
- سال 1385 : سال پیامبر اعظم (ص)
- سال 1386 : اتحاد ملی و انسجام اسلامی
- سال 1387 : نوآوری و شکوفایی
- سال 1388 : اصلاح الگوی مصرف
- سال 1389 : همت مضاعف ، کار مضاعف
- سال 1390 : سال جهاد اقتصادی
با توجه به این نامگذاری ها توسط مقام معظم رهبری مشخص می شود که حضرت ایشان با درایت و بیانات حکیمانه خود مفاهیم پر معنا و پر محتوایی را برای هر سال مشخص کرده اند . بعلاوه انتظارات و دغدغه های خود را در شروع هر سال برای همه مسئولان کشور (قوه مقننه ، قوه مجریه و قوه قضائیه) و آحاد مردم مشخص کرده اند.
چرا سال 90 به نام جهاد اقتصادی؟ اولا جهاد مسئله ای دینی و یکی از فرایض الهی می باشد . جهاد در لغت از ریشه «جهد » به معنای جهاد ، مشقت ، زحمت ، توان و طاقت است . بنابراین جهاد واژه ای است که دارای معنای بسیار عمیق بوده و مفهوم تلاش حداکثری را با خود دارد . همچنین این واژه در دوران معاصر و انقلاب اسلامی هم از بار معنایی خاصی برخوردار است . معمار کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) با استفاده از واژه جهاد و حکم جهاد در جنگ تحمیلی و جهاد برای سازندگی کشور که نمونه بارز آن جهاد سازندگی است ، عمق نگاه استراتژیک خود را نشان داده اند .
بنابراین در بیانات رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای می توان روحیه جهادی برای تمام فعالیت ها و حرکت ها بخصوص حرکت اقتصادی در جهت رفع معضلات اقتصادی دست یافت .
با توجه به بیانات مقام معظم رهبری ، علت نامگذاری این سال به سال جهاد اقتصادی این است که دشمنان انقلاب اسلامی اصلی ترین محور مبارزه با انقلاب و ملت ایران را مبارزه و تحریم اقتصادی در نظر گرفته اند . «... آنچه که در عرصه مجموعه مسایل کشور انسان مشاهده می کند ، که در سال 90 باید ما آن را وجهه همت خودمان قرار بدهیم ، این است که از جمله اساسی ترین کارهای دشمنان ملت ما و کشور ما در مقابله ی با کشور ما ، مسائل اقتصادی است . »
همچنین ، جهاد اقتصادی تفاوت بین نگاه اسلام با نگاه غرب به مسأله اقتصاد را می رساند . از نگاه غرب اقتصاد ، اقتصاد سرمایه داری است که در آن اصالت سود و سرمایه حرف اول را می زند و در پاره ای از جوامع غیر اسلامی مصرف هر چه بیشتر و تأمین امکانات مادی ، رفاهی و تجملی تجویز می شود . اما در اقتصاد اسلامی اصل و اساس در اقتصاد ، عدالت اقتصادی و بهره مندی عمومی مورد توجه است و تفکر اسلامی ، رشد و تعالی فکری و روحی انسان را ارزش می داند . بنابراین جامعه اسلامی ما باید با صرف امکانات کافی در جهت رشد و تعالی انسان و ارتقای سطح فرهنگی او، اسباب پیشرفت و تعالی فکری انسان را فراهم سازد .
پس در سال جهاد اقتصادی می بایست برای تحقق اهداف مورد توجه مقام معظم رهبری ، عملکرد و فعالیت های دستگاه ها و نهادهای مسئول اقتصادی کشور طوری برنامه ریزی شود که : اولا از منابع موجود استفاده بهینه به عمل آید تا تولید که موتور محرک رشد و توسعه یک کشور است افزایش یابد . ثانیا برای افزایش ارامش روانی در جامعه و گسترش عدالت اجتماعی از انباشت بی رویه ثروت به نفع اقشار خاص جلوگیری شود تا فرصت استفاده از امکانات بیت المال برای عموم فراهم آید . و افراد متناسب با تلاش و خلاقیت و نوآوری خود از سرمایه های خدادادی بهره مند شوند . یعنی در جامعه جهت برعهده گرفتن نقش ها بر شایسته سالاری و ویژگی های اکتسابی تأکید شود و افراد در صورت کسب صلاحیت ها و توانمندی ها نقش ها و مسئولیت ها را بر عهده بگیرند . ثالثا اصلاح نگاه ماده گرایانه به پول و ثروت می باشد . زیرا مقام معظم رهبری در آذر ماه 1389 در دیدار نخبگان در این باره می فرمایند : «مسأله دیگر ، نگاه غیر مادی به اقتصاد است . بسیاری از این مشکلاتی که در دنیا پیش آمده ، به خاطر نگاه مادی به «مسأله اقتصاد و مسأله پول و مسأله ثروت است . همه این چیزهایی که دوستان از انحراف های غرب و مشکلات فراوان و مسأله استثمار و استعمار و اینها ذکر کردند ، به خاطر این است که به پول و به ثروت نگاه ماده گرایانه وجود داشته . می توان این نگاه را تصحیح کرد . اسلام برای ثروت اهمیت قایل است ، اعتبار قایل است . تولید ثروت در اسلام مطلوب است ؛ منتهی با نگاه الهی و معنوی . نگاه الهی و معنوی این است که از این ثروت برای فساد ،برای ایجاد سلطه ، برای اسراف نباید استفاده کرد ؛ از این ثروت بایستی برای سود جامعه بهره برد و بقیه مسایل فراوانی که وجود دارد . »
امیدواریم با الهام از بیانات مقام معظم رهبری در سال جهاد اقتصادی شاهد تقویت وحدت کلمه و یکپارچگی در میان مردم و مسئولان کشور باشیم تا همه آحاد مردم و مسئولان با الهام از این نامگذاری مبارک و جهت دار مقام معظم رهبری ، همه فعالیت های انفرادی و گروهی خود را تا پایان سال متمرکز بر این نامگذاری سوق دهند .
نقش مردم سالاری در نظام سیاسی
زمانی از تراکم قدرت در یک جامعه می توان سخن گفت که بخش اندکی از جمعیت دارای قدرت زیاد و بخش عظیمی از مردم سهم اندکی از قدرت داشته باشند . همچنین تراکم قدرت در شرایطی به وجود می آید که تعداد زیادی از نقش ها در جامعه تحت نظارت و کنترل یک نقش باشد . به عنوان مثال در ادارات افراد با پست های بالاتر نسبت به نقش های بیشتری اعمال قدرت می کنند .بعلاوه دامنه اختیارات وسیع یک نقش نسبت به نقش های دیگر نیز از عوامل تراکم قدرت می باشد . مثلا در گذشته برده فردی بوده که به عنوان دارایی و تملک در اختیار مالک بوده است .
با تحلیل و بررسی عمیق موضوع مشخص می شود که تراکم قدرت پیامدهای منفی زیادی به دنبال دارد که به برخی از آنها اشاره می شود .
در جامعه ای که بر مشارکت مردم در سرنوشت خود تأکید می شود ، تراکم قدرت باعث گسترش «بی میلی و احساس بی قدرتی سیاسی» می شود . یعنی افراد احساس می کنند که رفتار آنان در سرنوشت خود تأثیری ندارد ، که این امر باعث نارضایتی مردم از حکومت خواهد شد که نمونه بارز آن را در کشورهای عربی مشاهده می کنیم [زنان در اغلب این کشورها حق رأی دادن ندارند و ...] که باعث بیداری اسلامی در این کشورها شده است .
همچنین تراکم قدرت باعث کاهش استقلال رأی ،خلاقیت ، نوآوری و کارآیی در آن جامعه می شود که نمونه بارز آن در زمان رژیم پهلوی در رفتار فرماندهان نظامی مشاهده شده است . از دیگر پیامدهای منفی تراکم قدرت ، به اضطراب و ترس می توان اشاره کرد که نمونه چنین وضعی را در رفتار مردم در دوره پهلوی ها به ویژه دوره رضا شاه می توان مشاهده کرد .
با مرور موارد فوق به ایده هایی جهت کاهش تراکم قدرت می توان اشاره کرد که امروزه در نظام جمهوری اسلامی ایران مورد توجه ویژه قرار گرفته است . از جمله این ایده ها می توان به «مردم سالاری» ، «تفکیک قوا» که دامنه اختیارات نقش ها را محدود کرده و نوعی وابستگی متقابل بین قوا به وجود می آورد .سومین شیوه برای کاهش تراکم قدرت «محدودیت دوره تصدی» مانند دوره ریاست جمهوری ، نمایندگی مجلس شورای اسلامی ، شورای شهر و... می باشد . به این معنا که در حکومت های مردم سالاری برای عرصه های مهم قانون گذاری و اجرایی محدودیت زمانی وجود دارد گفتنی است در مورد کاهش تراکم قدرت همانند سایر مسایل باید باورها و ارزش های مربوط به توزیع مزایا تغییر کنند تا اقدامات مربوط به توزیع مزایا پایدار باشد . بنابراین یکی از باورها و ارزش هایی که مانع تراکم قدرت می شود « مردم سالاری» است . به این معنا که قدرت از آن مردم است و قدرتمندان باید در برابر مردم پاسخگو باشند و خود را خدمتگزار مردم بدانند . که این ایده بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور اسلامی ما مورد توجه خاص قرار گرفته است و در اصل شش (6) قانون اساسی به آن اشاره شده است : «در جمهوری اسلامی ایران ، کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود ؛ از راه انتخابات ، انتخاب رییس جمهور ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، اعضای شوراها و نظایر اینها یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می گردد »
از ویژگی دیگر مردم سالاری این است که برای انسان به خاطر انسان بودن و صرف نظر از هر نوع ویژگی دیگر ، حرمت و کرامت قایل است که طبق اصل 2 قانون اساسی « جمهوری اسلامی نظامی است بر پایه ی ایمان به خدای یکتا ( لا اله اله الله ) و اختصاص حاکمیت و تشریع به او و لزوم تسلیم در برابر او ...»